Voor zowel het getrainde als bij het ongetrainde oog, ligt de schoonheid van een horloge vaak in de details van de afwerking. Welnu, wist je dat de eerste versieringenoorspronkelijk functioneel van aard waren, en niet ter verfraaiing? Sindsdien hebben fabrikanten en ambachtslieden deze decoratieve processen altijd toegepast in de kunst van horlogerie.
Wanneer je als koper op de hoogte bent van al deze verschillende methoden en hun nuances, is het eenvoudiger om de waarde en expertise van ieder horlogemodel te waarderen. Parelen, rasteren, graveren, repoussé, damaskeening, afschuinen; deze termen zullen geen geheimen meer voor je zijn. Dus laten we eens een kijkje nemen naar de belangrijkste decoratieve technieken in horlogerie!
Graveren
Graveren is een van de meest voorkomende decoratieve processen in horlogerie. Het betreft het snijden van beelden en patronen in de wijzerplaat, de kast en onderdelen van het uurwerk. Dit kunnen ook nummers en letters zijn; in dat geval dient gravering voor identificatie. Vandaag de dag worden allerlei graveringstechnieken gebruikt, van de meest moderne – mechanische, chemische, laser, pantograaf – tot de ambachtelijke, zoals handmatig beitelen.
Repoussé
Repoussé is het tegenovergestelde van graveren. In plaats van een indruk in het materiaal achter te laten, wordt het patroon als een reliëf naar boven gehamerd. Deze decoratie vergt uiterste precisie en behendigheid. De horlogemaker boetseert het motief door in het omringende materiaal te slaan met een beiteltje. Bij industriële repoussé wordt het motief in het materiaal gestempeld, wat een nog strakker resultaat oplevert.
Parelen
Parelen behelst het creëren van kleine cirkeltjes vlak naast elkaar, of soms zelfs overlappend. Ook wel bekend als Œil de Perdrix of patrijsoog, wordt het vaak gebruikt om bruggen en platen te verfraaien en het helpt om de oppervlakte een mat effect te geven. Terwijl het tegenwoordig alleen nog esthetische doeleinden dient, werd het vroeger vaak gebruikt om de reflectie van licht tegen te gaan, wat de assemblage makkelijker maakte voor de horlogemaker. Aangezien moderne machines duur zijn en de productie-aantallen vaak beperkt, wordt deze techniek meestal met de hand gedaan, veelal tot grote tevredenheid van de liefhebbers.
Rasteren
Historisch gezien slechts gereserveerd voor bruggen van zogenaamde verge-horloges, beleeft het rasteren de laatste jaren een heropleving dankzij de stijgende populariteit van skelethorloges. Wanneer we het hebben over rasterwerk, refereren we aan horloges waarbij secties zijn uitgesneden om een opening te creëren. Het mechanisme is zichtbaar gemaakt om diverse componenten en tandwielen te onthullen. Het open gedeelte krijgt bij het rasteren vaak een bloemen- of dieren patroon, wat het geheel nog meer verfraait.
Damaskeening
Damaskeening, Côtes de Genève of Geneva Stripes; al deze termen refereren aan hetzelfde patroon. Ongeveer een eeuw geleden kwam deze techniek voor het eerst ten tonele, en deze afwerking wordt nog steeds veel gebruikt bij hoogwaardige horloges. Het bestaat uit strepen of golvende lijnen, die doen denken aan de golven van de zee, en wordt gebruikt om platen, rotoren, en de zichtbare oppervlakten van bruggen te decoreren. Tegenwoordig is het vrij eenvoudig aan te brengen met behulp van een semi-automatische of een digitale controlemachine. Horlogemakers zelf prefereren het gebruik van een liniaal, een klassieke methode waarbij lijnen worden getekend op het oppervlakte van het horloge op een gecontroleerde, reguliere manier.
Zonnestraal- en spiraalpatronen
Lijkend op zonnestralen, beeldt het eerste patroon rechte lijnen uit die vanuit het midden naar de buitenste randen gaan. Deze decoratie wordt gebruikt op het wiel, tandwielen of op het oscillerende gewicht van het uurwerk, waar het wordt aangebracht met gebruik van een koepelgevormde slijpsteen die over de oppervlakte roteert. Een variant is het spiraalpatroon; hierbij worden de rechte lijnen vervangen door subtiele spiralen.
Afschuining
Naast de onmiskenbare elegantie, is afschuining een bijzonder veeleisende techniek dat precisie en zorgvuldigheid vereist. Correct uitgevoerd, elimineert het potentiële ruwe uiteinden die nadelig kunnen zijn voor het functioneren van het uurwerk. Het betreft het afsnijden van de rand tussen de oppervlakte en de zijkanten van het mechanisme door een afschuining van 45 graden te creëren. Dit laatste wordt vervolgens afgevlakt om de kans op corrosie te verminderen.
Guillocheren
Guillocheren is een type van ingraveren dat wordt gebruikt om wijzerplaten en kasten te decoreren. Hoewel het een eeuwenoude techniek is, het stamt uit de 16e eeuw, werd het pas voor het eerst in horlogerie gebruikt aan het einde van de 19e eeuw. Het betreft het verweven van ingesneden rechte en gebogen lijnen met gebruikmaking van een guillochemachine. Horlogemakers die deze techniek nog beheersen zijn zeldzaam en gewild.
Micro-parelstraling en zandstraling
Het concept achter micro-parelstraling is het lanceren van metalen micro-pareltjes tegen een oppervlakte. De impact van de pareltjes veroorzaakt honderden mini-kratertjes, wat voor een matte, korrelige afwerking zorgt. De technische aard van dit proces ligt hem in het gecontroleerd stralen: excessieve kracht of teveel micro-pareltjes kunnen het materiaal beschadigen. Om deze reden wordt zandstraling vaak geprefereerd; een soortgelijk proces waarbij, ondanks wat de naam suggereert, geen zand wordt gebruikt, maar een zeer duurzaam schurend materiaal, zoals wit korund.
Satijnafwerking
Ook bekend als borstelen, bestaat satijnafwerking uit het coaten van een metalen oppervlakte met minuscule parallel lopende strepen totdat een strakke, consistente afwerking is bereikt. Een opvallend kenmerk van deze techniek is hoe het het licht vangt. Discreet, wordt het op de minder zichtbare delen van het uurwerk gebruikt, zoals op de randen van de componenten, maar ook op de kast en de banden.
Polijsten
Het polijsten van een horloge is het verzachten van het materiaal, het erg glad maken en een soort spiegeleffect creëren. Het doel van polijsten is bovenal, het materiaal meer glans te geven. In Haute Horlogerie wordt deze uiterst zorgvuldige afwerking met de hand gedaan, met gebruik van een schijg met een lichte schuurpasta. Bij polijsten wordt zwarte poets (of spiegelpoets) gezien als het allerbeste, dat een visueel schouwspel biedt van lichtcontrasten en reflecties.
Het decoreren van horloges heeft dus vele variaties, waarbij elke wordt aangepast op de complexiteit van het mechanisme en de stijl van het horloge. Terwijl de modernisering van bepaalde processen ideaal zijn voor massaproductie, heeft bijzondere charme van afwerking met de hand nog immer de voorkeur in Haute Horlogerie.
